Het moge duidelijk zijn dat we ons in een bijzonder precaire periode bewegen: vlak na de grote opgaves waar corona ons voor stelden, hebben we er dit jaar met de oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende energiecrisis nog een pittige opgave bij gekregen. Hoge inflatie (11,8 verwacht gemiddelde voor 2022) en stijgende energiekosten maken het leven voor vele mensen lastig. Om de woorden stikstof, woningnood en boerenprotest maar niet eens te noemen. Des te meer reden om dit jaar met bijzondere belangstelling te kijken naar hoe de overheid hier mee om gaat.
Zorg de grootste uitgavenpost voor 2023
Er werd al gelekt dat de plannen onder meer een ‘koopkrachtreparatiepakket’ (3x woordwaarde) van ‘ongekende proporties’ zou bevatten. De grootste maatregelen hieromtrent is natuurlijk de aangekondigde verhoging van het minimumloon met 10.15%.
Ook op het gebied van andere maatregelen neemt het kabinet de vlucht naar voren, zo omvat de totale rijksbegroting 395 miljard euro. Kleine primeur: niet (zoals voorgaande jaren) Sociale zaken en Werkgelegenheid is de grootste kostenpost, maar de zorg met een budget van 103 miljard euro – dat is een budgetstijging van 10 miljard ten opzichte van 2022.
Plannen voor de arbeidsmarkt
Waar het de arbeidsmarkt betreft wil het kabinet de positie van flexwerkers gaan verstevigen. Zo wordt er onder andere ingezet op een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor ZZP’ers, en zouden oproepcontracten vervangen moeten worden door zogeheten basiscontracten waarmee flexwerkers meer zekerheid geboden wordt. De eerste wetsvoorstellen hiertoe worden begin 2023 verwacht.
Daarnaast wordt, in het kader van een leven lang leren, een extra deel van het STAP-budget voor 2023 gereserveerd voor mensen met maximaal een MBO-4 opleiding.
Niet besproken tijdens Prinsjesdag, maar al van kracht sinds augustus dit jaar (en best wel een grote verandering) is de nieuw uitgebreide regeling voor ouderschapsverlof. Ouders kunnen in het eerste jaar 9 weken betaald ouderschapsverlof opnemen. Het UWV betaald dan 70% van het loon door. Meer weten over hoe deze regeling precies werkt? Het UWV heeft het op een rijtje gezet in dit artikel.
Veranderingen in toeslagen
Binnen het Sociaal domein is veel in beweging voor 2023. De snel opgezette energietoeslag wordt in het 2023 doorgezet. In combinatie met een prijsplafond voor energie moet dit de energiekosten voor lagere inkomens betaalbaar houden.
Daarnaast stijgen de beschikbare toeslagen zoals de kinderbijslag, huurtoeslag en de zorgtoeslag. Benieuwd wat er financieel nog meer veranderd? Het Nibud heeft hier een uitstekend overzicht van gemaakt.
Ook relevant: huishoudens onder 120% van het sociaal minimum kunnen in 2023 rekenen op een verlaging van hun huur. Dit zou gemiddeld genomen zo’n 57 euro per maand kunnen schelen.
Zorg en GGZ
De wachtlijsten binnen de GGZ zijn al langere tijd een lastig thema. Het kabinet trekt in de begroting voor 2023 dan ook 30 miljoen euro uit om de wachttijden aan te pakken. Dit is een onderdeel van het integrale zorgakkoord 2023. Hierin wordt ook breed ingezet op preventie, een andere maatregel waarmee het kabinet hoopt de wachttijden in te kunnen dammen.
Op het gebied van Ouderenzorg lijkt het kabinet in te zetten op het langer zelfstandig en zelfredzaam houden van ouderen. Het budget voor zorg en ondersteuning van Ouderen gaat volgens de rijksoverheid hiermee 280 miljoen Euro omhoog.
Dit heeft onder meer te maken met het naar verwachting aanhoudende personeelstekort. Het kabinet zegt hier kort en bondig over: “het aantal ouderen neemt toe (..), maar het aantal mensen in de zorg niet.”
Een ander middel waar het kabinet naar grijpt is het versimpelen en versterken van laagdrempelige voorzieningen vanuit de Wmo en mantelzorg.
Om werkdruk te kunnen verlagen zet het kabinet in op meer samenwerking, zowel tussen zorgorganisaties onderling als met gemeentes. Zo zou het makkelijker moeten worden voor zorgpartijen om door te kunnen verwijzen naar het Sociaal Domein, wanneer de situatie daar om vraagt.
Ook komt er structureel extra geld bij voor hogere salarissen voor verpleegkundigen
Woningbouwopgave
De woningbouwopgave blijft onverminderd groot. Dit blijkt ook uit het bedrag dat de overheid wil investeren in het beter beschikbaar m aken van betaalbare woningen: zo’n 11 miljard euro. Het gaat dan om een langlopende investering in het plan Woningbouw impuls. Dit geld is bedoeld voor gemeentes om snel nieuwe woningen te kunnen bouwen.
Naast nieuwbouw is ligt er ook een grote verduurzamingsopgave: minder gas, meer nieuwe groene energie uit wind en zon, en vooral veel isoleren. Voor dat laatste heeft de overheid het Isolatieprogramma opgetuigd. Hier is in totaal voor 2023 en 2024 300 miljoen euro mee gemoeid.
Reactie plannen vanuit het werkveld
De eerste reacties vanuit het werkveld op de plannen van het kabinet lijken gematigd positief – maar er is wel een duidelijk punt van kritiek vanuit verschillende organisaties: het ontbreken van een samenhangende visie.
Zo is Sociaal Werk Nederland blij met het stevige investeringspakket en de focus op het sociale domein. Ze zijn wel licht kritisch op het gebrek aan samenhang tussen de plannen: “samenhang tussen departementen is vaak onduidelijk, terwijl veel vraagstukken juist vragen om domein overstijgende oplossingen.”
En hoewel Jeugdzorg Nederland laat weten dat het terecht is dat gemeentes er geld bij krijgen, noemen ze veel van de maatregelen “pleisters plakken”
De Vereniging van Nederlandse gemeentes meent dat er met de begroting van 2023 “goede stappen” zijn gezet, maar noemt eveneens de focus op kortetermijnoplossingen als een probleem.
Hoe de plannen daadwerkelijk gaan uitpakken hangt ook mede af van de ontwikkelingen elders in de wereld. We zullen dus moeten afwachten wat de daadwerkelijke gevolgen van het kabinetsbeleid gaan worden.
Wat vind jij van de plannen van het kabinet, hebben ze iets gemist? Laat het weten in een reactie.